reza

یک

حدودا ده ساله بودم که از وجود چیزی به نام کیوی خبردار شدم. ما شمالی‌ها خیلی زودتر از خیلی جاهای ایران با این میوه‌ی توقشنگ‌ بیرون‌زشت آشنا شدیم. پدربزرگم در اولین فرصت باغ کیوی برپا کرد. کیوی از دیرباز روی زمین بود اما ما به دلیل ایرانی‌ بودن‌مان نمی‌شناختیمش. جبر جغرافیایی.
این روند آشنا شدن با چیزهای تازه در تمام مسیر زندگی استمرار داشته. برای نسل‌ بعدی کیوی‌ از بدیهیات زندگی بود اما هنوز مثلا چیزی به نام موهیتو به گوشش نخورده بود. موهیتو برای آن‌ها همان غرابت کیوی نسل ما را داشت.
برای نوجوان امروز درکش آسان نیست که روزگاری چیزی به نام اینترنت وجود نداشت. تلفن همراه وجود نداشت. تلویزیون رنگی وجود نداشت و… . همان‌طور که شکل زندگی و صدالبته مرام پدران نسل ما برای خود ما درک‌ناپذیر و گاه نفرت‌انگیز بود.
میوه و تکنولوژی که نمونه‌هایی پست‌اند. زندگی هر روز معنا و جلوه‌ی تازه‌ای پیش می‌کشد که از اندیشه‌ی پیشین‌ات اگر نه شرمسار که سرخورده می‌شوی. نوجوان امروز برای ارزش‌های قراردادی اجتماع پدرسالار تره هم خرد نمی‌کند.
نسل نو در قفس نمی‌گنجد. هم خیال پرواز دارد و هم اراده‌اش را.

دو

اجتماع خسته دارد رودل چندهزار سال زورگویی ماسکولین را استفراغ می‌کند. یاد فیلم‌ جشن توماس وینتربرگ‌ می‌افتم. سکانس باشکوه میزیدن بر نره‌خری به نام پدر.

سه

اگر زنان حضور پررنگ در این اعتراضات نداشتند جامعه بین‌المللی چه در سطح سیاسی و چه در سطح چهره‌های نامدار کم‌ترین توجهی به آن نمی‌کردند گرچه در سطح سیاسی به‌رغم چند حمایت آبکی، جملگی از غرب و شرق خواستار سرکوب هرچه زودتر اعتراضات و ادامه دادن به استثمار منابع غنی آلی و معدنی ایران‌ بودند.

چهار

به شکلی پارادوکسیکال گرایش بسیار جدی گلوبالیست‌ها برای مانور روی مقوله زنان در برابر خواست همیشگی آ‌ن‌ها برای بقای جمهوری اسلامی‌قرار گرفته است.

پنج

مخمصه سیاسی جالبی شده. اکثریت قاطع راستی‌های آمریکا و از جمله ترامپیست‌های جملگی‌ کندذهن که خودشان را بای‌دیفالت علیه جمهوری اسلامی‌می‌دانند اعتراضات ایران را فریب گلوبالیست.ها می‌دانند و می‌گویند از معترضان حمایت نکنید چون این فقط یک نمایش است.

شش

شاید اگر تنها درد این مردم اقتصاد بود می‌شد با ترفند و کلکی آرام‌شان کرد که البته همین هم نه در اراده و نه در توان این مسئولان است. اما سبک زندگی چیزی نیست که بتوان بیش از این بر تحدیدش پا فشرد و گرد آن زورآزمایی کرد.

هفت

وسط جنگ روانی، آدم‌های خردمند خبرها را باور نمی‌کنند. خودشان خبرها را می‌سازند.

هشت

مسعود کیمیایی در نخستین روزهای این اعتراضات، حکیمانه دعوت به دست کشیدن از وسط‌بازی و پررنگ کردن خط‌کشی کرد. او از قیصر یاد کرد و پاشنه ور کشیدن. قیصر به‌راستی یک متن هنری ماندگار و تاریخی است. ابعادش به قدری وسیع است که هر کس می‌تواند از گوشه و زاویه‌ای به آن بنگرد. من از بین تمام جنبه‌های بسیار مهم این متن، نگاهم را معطوف می‌کنم به گفت‌وگوی قیصر و خان‌دایی. از دل همین گفت‌وگوست که انگاره‌های پوسیده‌ی اساطیری، تار و مار می‌شوند و رخوت حق‌طلبی جایش را به دینامیسم حق‌جویی می‌دهد. «نزنی می‌زننت خان‌دایی» فقط یک مونولوگ ماندگار باب طبع عشق‌فیلم‌ها نیست، یک مانیفست است‌. سیلی محکمی‌است بر صورتک پوک پهلوانی‌.

نه

از پرواز دسته‌جمعی گنجشک‌ها باید آموخت. احتمال شکار یک گنجشک تنها با چنگال شاهین بسیار بالاست اما احتمال شکار شدنش در یک پرواز گروهی صدتایی، یک‌صدم مقدار پیشین است.‌هارمونی همبستگی (نه‌فقط دلی بلکه جسمانی) تنها راه بقاست.

ده

اگر تحلیل سیاسی را از منابعی می‌گیری که سیاست برای‌شان بیزنس و محل ارتزاق است، وای به حالت.

***

پی نوشت: بندهای بالا بخش کوچکی از پستهایی هستند که در گرماگرم خیزش هزار و چهار صد و یک (پس از قتل مهسا امینی) در تلگرام منتشر کردم.

📌
یک سال و یک روز با رضا کاظمی

حساب و کتاب دقیق روزها در حوصله‌ام نمی‌گنجد.
تقریبا یک سال پیش بود که کتاب «فیلم و فرمالین» را از برادرم علی هدیه گرفتم.
دیروز بعد از یک سال تمام، کتاب را با تمام ارجاعات متعددش به پایان رساندم.
یک سال غوطه‌ور شدن مابین فیلم‌های سینمایی و سپس استفاده از تجربه تماشای آ‌‌ن‌ها برای شناخت مصداقی عناصر روایت.
غالبا آدم تندخوانی هستم، اما روند تهیه و تماشای چند صد فیلم ابدا آسان نبود.
اما با این که رنگی از فیلم دیدن به شکل تفننی نداشت، سر اسر لذت بود و یادگیری.

نظر به عادت دیرینه‌ام در انتخاب کتاب بعدی برای خواندن دقیقا بعد از اتمام کتاب قبلی به کتاب خانه سرک کشیدم.
بعد از کمی‌بالا و پایین دوباره به اسم رضا کاظمی‌رسیدم.
حتی روحم خبر نداشت و ندارد که رمان «کاپوزی» کِی و کجا به دستم رسیده و اگر من آن را در کتابخانه گذاشتم، چرا به خاطر ندارم؟
با این حال روز بعد رمان کاپوزی را دو بار خواندم.
بار دوم بی اختیار خودکار و کاغذ برداشتم و همراه با مکاتبات داستان نکته‌برداری کردم. شخصیت‌ها، ویژگی‌های‌شان، دیدگاه‌های‌شان، زیرمتن‌ها، رویدادها و هرچیزی که با یک بار خواندن از نظر پنهان می‌ماند یا نمی‌ماند.
تجربه ای کاملا جدید از درک یک روایت (دست بر قضا با قلم کاظمی‌).
چیزی شبیه به امتحان خرداد که در پایان سال تحصیلی برگزار می‌شود. حس می‌کنم که نمره قبولی را گرفته باشم.
باری، تمام عاشقان فیلم دیدن و داستان خواندن را به تجربه این دو کتاب دعوت می‌کنم.
ماهان فکری

سم هریس که بود و چه شد که چنین به آشکارگی تعفن رسید؟ همیشه چیزی نفرت‌انگیز در او آزارم می‌داد که ابدا به باور بنیادینش ربطی نداشت. تا دیروز که گنده‌لات روشنفکران آتئیست و از معدود مفاخر زنده‌ی اندیشه‌ی لیبرال، بر خودش سیفون کشید و به فاضلاب تاریخ پیوست.
در ویدیویی که دیروز از او منتشر شد به صراحت می‌گوید که برای پیروزی قطب سیاسی مورد نظرش در انتخابات ریاست‌جمهوری، باوری به شفافیت و صداقت و دموکراسی ندارد و از هر امکانی برای رسیدن به هدف استفاده می‌کند. ماکیاولیسم ناب و خالص که لازمه‌ی منجلاب سیاست است اما با ادعاهای کسالت‌بار خود او و همتایانش در تضاد محض است. توجیه جنایت و خفقان و سانسور و تحریف بی حد و مرز واقعیت برای پیشبرد هدف سیاسی.
من که هرگز به امکان تحقق دموکراسی و حتی حقانیتش باور نداشته‌ام از شنیدن اعتراف صادقانه‌ی او تعجب نمی‌کنم‌. حقیقت همان است که می‌پنداشتم: زمین ساحت حیات وحش است. بکش تا زنده بمانی. و دکان‌داران دین‌ستیزی به همان اندازه‌ی دکان‌داران دین، پلشت و نفرت‌انگیزند.
دمکراسی لیبرال، حالا نه یک شوخی چرت دمده که زباله‌ای بی‌کارکرد و غیرقابل‌بازیافت است.

(حالا که سینما کارکرد و معنایش را از دست داده) شاید برای کم‌سن‌وسال‌ترها جالب باشد بدانند که در روزگار کودکی ما در دهه شصت سینما چه تفاوتی با امروز داشت. آن زمان تخمه شکستن یک امر کاملا بدیهی و معمول بود. آخر هر سانس کارکنان سینما باید کیسه کیسه پوست تخمه آفتابگردان را از روی زمین جمع می‌کردند و همین فاصله بین دو سانس را زیادتر از امروز می‌کرد.
آن روزها می‌شد وسط فیلم یا حتی اواخر فیلم توی سالن بروی و تا هر وقت دلت می‌خواست، حتی برای دو سه سانس دیگر، توی سالن بمانی. زیاد پیش می‌آمد که از وسط یا حتی از ده دقیقه آخر فیلم را می‌دیدیم و بعد منتظر می‌ماندیم تا سانس بعد شروع شود و فیلم را تا همان نقطه دنبال می‌کردیم! گاهی هم بیش‌تر می‌ماندیم! تاریکی بود و لذت خواب و …
گواهی می‌دهم که در دهه شصت سیگار‌ کشیدن در سینما مجاز بود و افراد سیگاری برای رعایت حال دیگران به ردیف‌های انتهایی یا گاهی جلوتر می‌رفتند. بازتماشای چنین صحنه‌هایی در فیلمی‌مثل سینماپارادیزو برای امثال من تجدید خاطره با روزگاری طلایی بود.
ساندویچ تخم‌مرغ پخته و کالباس دو جزء لاینفک بوفه‌های سینما بودند، با طعمی‌که هنوز از یاد بچه‌های آن روزها نرفته.
سوت و کف و جیغ یکی از آداب همیشگی تماشای فیلم بود. خیلی بیش‌تر از امروز. از فیلم‌های ایرانی با بازی جمشید آریا (هاشم‌پور) و مجید مظفری و… تا وسترن‌های اسپاگتی و فیلم‌های سامورایی مثل سایه‌ی شوگان و فیلم‌های شدیدا بنجلی مثل صادق‌خان و… .
فحاشی و استفاده از کلمات رکیک برای جلب توجه در تاریکی سالن هم بسیار طبیعی می‌نمود. هنوز لیزر پوینتر به مصرف عام نرسیده بود.
استفاده از تیرکمان مگسی یا پرتاب گلوله‌های کاغذی با لوله خودکار بیک، سرگرمی‌رایج نوجوانان تخس بود که بی‌وقفه پس کله‌ی تماشاگران ردیف‌های جلویی را نشانه می‌گرفتند. شخصا اصابت قلوه سنگ را هم پس کله‌ام تجربه کردم! و پرتاب ظرف بستنی لیوانی با ته‌مانده‌اش یا هر زباله دیگر از طبقه دوم بر سر تماشاگران سالن اصلی هم تفریح سالم مهیجی بود!
پشتی برخی از صندلی‌ها خراب بود و هیچ‌کس هم برای تعمیرشان کاری نمی‌کرد. کسانی که وسط فیلم وارد سالن می‌شدند با راهنمایی چراغ قوه‌ی متصدی سالن، به صندلی خالی مورد نظر هدایت می‌شدند اما غالبا ورود ناگهانی به تاریکی سالن باعث کوری موقت فرد مذکور می‌شد و او با حالتی رقت‌آمیز خود را به محل نشستن می‌رساند که موقعیت‌های خنده‌دار پرشماری را خلق می‌کرد. اگر از شوربختی صندلی خراب نصیب این نورسیده در تاریکی می‌شد، تکیه دادن همان و بالا رفتن لنگ‌ها در هوا همان و … صحنه‌ای به‌غایت جفنگ و صدالبته ریسه‌آور. یادش به‌خیر چه ریسه‌ای می‌رفتیم با دیدن این صحنه‌ها.
و این هم یک خاطره از انبوه خاطرات جذاب سینما رفتنم:
یک خاطره: با دوست آن روزهایم پیام برای دیدن ارزش قدرت به سینما رفته بودیم. نه سالم بود. یک وسترن اسپاگتی جانانه بود. هنوز هم عاشق وسترن اسپاگتی‌ام. سانس اول را دیدیم و از بس خوش‌مان آمد گفتیم سانس بعد را هم بنشینیم. وسط‌های سانس دوم سر یکی از صحنه‌های تیراندازی و سوارکاری از بس هیجان‌زده شدم هم‌زمان با صدای شیهه‌ی اسب‌ها من هم صدای شیهه درآوردم و این کار را چند بار تکرار کردم. پیرمرد کنترلچی با چراغ قوه‌اش آمد سمت صندلی ما و گفت: «شما دوتا لشتونو ببرید بیرون!» و ما هم چاره‌ای جز اطاعت نداشتیم. پیرمرد با متانت و آرامی‌تا در خروجی مشایعت‌‌مان کرد و آن‌جا بود که چند تا پس‌گردنی و لگد جانانه نثار دوستم پیام کرد. من خوش‌بختانه قسر در رفتم ولی طفلک پیام بابت کار نکرده کتک مفصلی خورد. یادش بخیر!😂

نقطه‌ی پایان جمله‌ای نانوشته‌ام
سر خورده از سر سطر
خالی و خسته‌تر
چون خواب خاکستر
ان شانئک هو الابتر
(من پاره‌ی تن کسی بودم که دیگر نیست)
اول شما و
وسط‌ شما
و‌ سطر به سطر شما
من آخر خطم
نقطه‌ی پایان جمله‌ای..