کسی که مثل هیچ‌کس نیست…

این ترانه‌ی دل‌نشین را حامد زمانی برای آقای قالیباف خوانده.

 برای  دانلود ترانه روی عکس بالا کلیک کنید

  من در میان این گزینه‌ها به آقای قالیباف رأی خواهم داد به دلایلی که قبلاً نوشتم. پس از هشت سال مدیریت عالی و جانانه و فراجناحی و غیرحذفی و معتدل در شهرداری تهران که دوست و دشمن تأییدش می‌کنند، او می‌تواند شیوه به‌راستی تازه‌ای از مدیریت را به عرصه اجرایی کشور بیاورد، اما دیگران فقط کپی کم‌رنگ و کم‌جان نمونه‌های قبلی‌اند.

به نیلوفر باغ، دل خوش نکن

نگو برگاش از اشک شبنم ترن

درختای زخمیِ طوفان‌زده

غریبن ولی خیلی ‌محکم‌ترن

——————–

پی‌نوشت ۱: 

بند آخر یادداشت فرید مدرسی در روزنامه «اعتماد»

اگر بخواهیم در خیابان‌های شهر قدم بزنیم و با ابرهای رویایی‌مان پرواز نکنیم و به انتخابی در انتخابات ریاست جمهوری دست زنیم و نیازهای کلان خود را فعلا یا بر اساس خواسته خودمان یا جهت تحقق نیازهای توده مردم برای دوره‌ای به گوشه‌ای بفرستیم و دو ویژگی فوق‌الذکر (سازگاری با نظام – مدیریت مطلق) را مدنظر قرار دهیم، تنها «محمدباقر قالیباف» برابرمان قرار می گیرد که نه به دنبال وعظ است، نه داعیه دیپلمات بودن دارد، نه مدرس اخلاق است، نه مدیری غیرمتمرکز و نه هم‌چون دو کاندیدای دیگر، با گفتمان مسلط ناسازگاری دارد. این کاندیدا اگرچه ممکن است کاندیدای ایده‌آل نباشد اما «خیرالموجودین» است.

پی‌نوشت ۲:

از سخنان دکتر قالیباف (۲۱خرداد ۹۲)

شهید چمران فرمود وقتی شیپور جنگ زده شد، مرد از نامرد شناخته می‌شود. در دوران جنگ شاهد بودیم که برخی سیاست‌بازان به جای آن‌که به جبهه بیایند، فقط کارشان این بود که ما را بدرقه می‌کردند. آن‌ها ما را توصیه به جهاد و شهادت می‌کردند، اما یک بار در فکه ، شلمچه و طلائیه دیده نشدند.

همان افراد یک وقتی به جبهه آمدند تا با لباس رزمندگی عکس بگیرند. آن هم نه در مناطقی که  فرزندان این مردم عزیز زیر آتش سنگین دشمنان بودند. آمدند، عکس‌شان را گرفتند و امروز ما باید به آن‌ها جواب بدهیم چرا رزمنده‌ایم و چرا جبهه رفتیم.

شما که معتقدید آمریکا کدخدای دنیاست، اگر فرهنگ جهاد و شهادت را قبول ندارید، حداقل فرهنگ کدخدای خودتان را بپذیرند. وقتی مک کین با رقیب خود رقابت می‌کرد، می‌گفت تو سرباز فراری هستی. امروز این سیاست‌بازانی که با خون شهدا قدرت را به دست گرفتند، فرهنگ جهاد را زیر سوال می‌برند.

پی‌نوشت ۳:

از سال ۱۳۷۶ که حق رای دادن در انتخابات را پیدا کردم به این عزیزان رای داده ام:

۱۳۷۶: سیدمحمد خاتمی

۱۳۸۰: سیدمحمد خاتمی

۱۳۸۴ (دور اول): مصطفی معین

۱۳۸۴ (دور دوم): اکبر‌هاشمی‌رفسنجانی

۱۳۸۸: مهدی کروبی

مشخص است که مشی‌ام اصلاح‌طلبی بوده اما امروز اصلاح‌طلبی دیگر بس است. توضیحم را در این پست نوشته‌ام. کلیک بفرمایید.

پی‌نوشت ۴:

دانلود مستند دوم آقای قالیباف با حجم کم

پی‌نوشت ۵:

داریوش مهرجویی در روزنامه شرق نوشت:
چگونه می‌شود حوزه سینما رونق بگیرد؟ روشن بگویم اگر آقای قالیباف رای بیاورند احتمالا امکان این رونق خواهد بود؛ با این توضیح که ایشان کارایی بسیار مناسبی دارد، به عنوان یک شهردار تاکنون موفق عمل کرده است و باهوش و باذکاوت بوده‌اند، در ضمن خلبان هم که لازمه‌اش دقت و تیزهوشی بسیار است. همه این موارد به من این امید را می‌دهد که اگر سدی سر راهش نباشد با تکیه بر روشنفکری و روشن‌بینی‌اش به طور قطع سینما را رونق می‌بخشد. همین‌طور شنیده‌ام که کتابخوان است و فرهنگ‌دوست و این ویژگی می‌تواند در این حوزه کمک‌رسان خوبی باشد. نگاه کنید به این‌همه نقاشی‌های دیواری که در شهر به راه انداخته است، نه‌تنها شهر را زیبا ساخته که باعث ایجاد اشتغال برای هنرمندان نقاش شده است. فکر می‌کنم ایشان از کسانی هستند که در زمینه هنر و مشخصا سینما، مدیریتی کار آمد ایجاد کنند که موجب رونق شود. به‌طوری که سینما را از این حالت انحصارطلبی خارج کنند.

پی‌نوشت ۶:

من هیچ اعتقادی به حزب‌گرایی ندارم. نه اصلاح‌طلبم و نه اصول‌گرا. به عنوان یک شهروند بهترین گزینه‌ام را انتخاب و اعلام کردم. امروز به انتخابم ایمان دارم. دوست دارم در حافظه تاریخی‌ام ثبت شود. دوست دارم پیش‌بینی و تحلیل خودم را فردا روزی ارزیابی کنم. اگر هم روزی از انتخابم پشیمان شوم با صراحت اعلام خواهم کرد. مخاطبان این سایت شاید پنجاه یا صد نفر باشند. این‌ها را برای خودم می‌نویسم. اعتقادی به اقناع دیگران ندارم، نه فقط در این مورد که در تمام مواردی که دست به قلم می‌برم. من همین هستم با همین نگاه و همین توان. دلم حکم عقلم را می‌خواند و از این سیاست‌بازی و این مردم ناامید و خسته‌‌ام. امیدوارم این سرزمین با هرکس که رأی می‌آورد روی آرامش و شادی ببیند. امیدوارم که دیگر خون جوان این سرزمین برای انتخابات ریخته نشود. امیدوارم اصلاح‌طلبان از دودوزه‌بازی و شهیدسازی دست بردارند. امیدوارم اصول‌گرایان به واقعیت زمانه گردن بگذارند و با آن هم‌گام شوند. قالیباف اگر چوب اصول‌گرایان متحجر را نخورد رییس‌جمهور کارآمد ایران خواهد بود. علی، شیر خدا فرمود انسان را از دوست و دشمنش بشناس و من امروز دشمنان قالیباف (و نه رقیبانش) را از خیل نامردان دغل‌باز و دروغگو می‌بینم.

شب بود و قلب خانه به عشق تو شاد بود

غافل از این که شعله در آغوش باد بود

وقتی که شهر خسته تمنای صبح داشت

پایان زنده باد، غم مرده باد بود

(رضا کاظمی، ۲۳ خرداد ۱۳۹۱)

غزل: نمی‌رسی

آخر به داد درد دل من نمی‌‌رسی

یک لحظه هم به فرصت ماندن نمی‌رسی

من می‌رسم به آخر خط مثل نقطه‌چین

اما عزیز خسته تو اصلن…

سرمست می‌شوی تو چنین قهقهه‌زنان

حتی به درک گریه یک زن نمی‌رسی

با یک نگاه عازم دل شو که تا ابد

با این همه ترانه‌ی الکن، نمی‌رسی

شاید هزار آینه را بشکنی ولی

هرگز به قلب زخمی‌آهن نمی‌رسی

تقدیر تلخ بت، تبر است و به فتح عشق

با کودکان سنگ‌پراکن نمی‌رسی

این راه دور، قسمت پاهای زخمی‌است

با قول و وعده سر خرمن نمی‌رسی

تا ناامید یک‌سره تن داده‌ای به مرگ

تا خستگی نشسته بر این تن، نمی‌رسی…

چرا دیگر «اصلاح‌طلبی» بس است؟

برای من که از آغاز دوران اصلاحات شیفته‌ی شخصیت و دانش و تدبیر محمد خاتمی، رهبر معنوی اصلاحات، بوده و هنوز هم هستم (و البته دیگر به بسیاری از چهره‌های اصلاح‌طلب و خط مشی مبهم و فرصت‌طلبانه‌شان اعتقادی ندارم) شنیدن نام ابراهیم اصغرزاده در میان ردصلاحیت‌شده‌های انتخابات ریاست‌جمهوری، بیش از هر چیز دیگری آزاردهنده بود؛ هم‌او که از تندروترین و بی‌پرواترین چهره‌های اصلاح‌طلب بود و از عوامل اصلی افراط در اصلاح‌طلبی و انزوای سیاسی متعاقب آن. او همه‌ی این سال‌ها کجا بود؟ حضور چند ماه قبلش در برنامه‌ای تلویزیونی (نوعی ندامت‌نامه که بالاخره در تأیید صلاحیت انتخابات شوراهای این دوره به کارش آمد) را که کنار بگذاریم در هشت سال گذشته و به‌خصوص در رخدادهای ملتهب چهار سال قبل، او کجا بود؟ این چه شیوه‌ای از سیاست‌مداری و سیاست‌ورزی است که گاهی آدم‌های به‌ظاهر نظریه‌پرداز یک جناح به مرخصی طولانی می‌روند و وقتی بازمی‌گردند کرک‌وپری به جان‌شان نیست؟  چه جوان‌هایی تاوان تندروی‌های این نظریه‌پردازان را داده‌اند؟

اصلاح‌طلبی آن‌چنان که در تقابل با اصول‌گرایی معنا می‌یابد، تنها راه «ممکن» برای ابراز سرخوردگی‌ها و رنجیدگی‌های اجتماعی و فرهنگی در داخل نظام است. در نگاه فراگیرتر، گاه کنش‌های همه‌ی آن‌هایی که نه اصلاح‌طلبند و نه اصول‌گرا، اما سهمی‌از سرخوردگی و رنجیدگی در دل دارند، درتقابل با خط مشی بسته و بی‌انعطاف اصول‌گرایی، به حساب اصلاح‌طلبی نوشته می‌شود.

یکی از بزرگ‌ترین نشانه‌های ناکارآمدی و انحطاط اصلاح‌طلبی این است که به شکل غم‌انگیزی با مفهوم قهرمان پیوند خورده. آن‌ها در همه‌ی زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و… به قهرمان نیاز دارند. مهم نیست که این قهرمان محمد خاتمی‌باشد، میرحسین موسوی، عادل‌ فردوسی‌پور، محمدرضا شجریان، اصغر فرهادی، علی کریمی، یا محمدرضا عارف. بت و تابو به شکلی که کسی نتواند به ساحت قدسی این قهرمانان نزدیک شود، در چنین بستری مدام بازتولید می‌شود. اما اصلاح‌طلبان به اشتباه (یا با تجاهل) شمار منتقدان و معترضانی را که چاره‌ای جز توسل به آن‌ها برای اعلام رأی ندارند، همواره به حساب پایگاه اجتماعی خود می‌گذارند.

در انتخابات پیش رو محمدرضا عارف نامزد ناگزیر اما واقعی اصلاح‌طلبان است و منش منتقدانه و پر از بغض و گلایه‌اش نشان از همان روحیه‌ی آشنای اصلاح‌طلبان دارد. مهم نیست که او چه‌قدر دانشمند، پرهیزکار و آزاده است (در این‌ها من کم‌ترین تردیدی ندارم) اما در شرایط موجود حضور او (و هر اصلاح‌طلبی که مثل عارف واقعا جسور و آزاده باشد) در مقام ریاست جمهوری، کشور را به سوی یک تنش تمام‌عیار سوق خواهد داد. بار دیگر در پی هر تصمیم مهم دولت، شاهد حضور نیروهای خودجوش در خیابان خواهیم بود؛ هم آن خودجوش‌هایی که در زمان خاتمی‌توفیق دیدارشان را داشتیم و هم خودجوش‌های نوظهوری که صرفاً حامی‌دولت نهم و دهم هستند؛ یعنی این بار خودجوش به توان دو. اصطکاک میان قوه‌ی مجریه و دو قوه‌ی دیگر، خصومت دیرین صداوسیما با اصلاح‌طلبان، و مخالفت بنیادین نیروی مهم نظامی‌کشور با یک دولت اصلاح‌طلب، مجالی برای اداره‌ی امور کشور باقی نمی‌گذارد و تمام هم‌وغم دولت باید برای مقابله یا در بهترین حالت، سازش با این عوامل بازدارنده صرف شود. به گمانم، حاصل این منازعات تنشی فرساینده خواهد بود و نه توسعه‌ی سیاسی. نیروهای مخالف اصلاح‌طلبان نشان داده‌اند که کم‌ترین علاقه‌ای به توسعه‌ی سیاسی دست‌کم از سوی اصلاح‌طلبان ندارند و با آن به‌شدت برخورد می‌کنند. این وسط فقط اوضاع اقتصادی روزبه‌روز بدتر خواهد شد و دودش به چشم مردم نگون‌بخت خواهد رفت.

اصلاح‌طلبی به همان معنای مورد نظر محمد خاتمی‌در سال ۱۳۷۶ با آن‌چه اصلاح‌طلبی در سال ۱۳۸۸ داعیه‌دارش بود و حامیان اصلاح‌طلبان در سال ۱۳۹۲ در نظر دارند، تفاوتی ماهوی دارد. طیف کسانی که پشت اصلاح‌طلبی قرار می‌گیرند از منتقدان داخل نظام و بخش کوچکی از اپوزیسیون خارج‌نشین را در برمی‌گیرد. بر این باورم که اصلاح‌طلبی به معنای توسعه‌ی سیاسی و تحقق جامعه‌ی مدنی اسلامی، که محمد خاتمی‌آغازگرش بود، دیگر با اصلاح‌طلبان محقق نخواهد شد (یا اجازه‌اش را نخواهد یافت). آن آنتی‌تز، امروز به بهترین شکل از درون اصول‌گرایی سربرآورده و در حال رشد است و از این روست که یکپارچگی، تا به ابد آرمانی دست‌نیافتنی برای اصول‌گرایان خواهد بود مگر این‌که مدام بخش‌هایی از بدنه‌ی خود را هرس کنند و از آن تبری بجویند که در آن صورت هم باز آنتی‌تزی دیگر از درون این کالبد جوانه خواهد زد. در سوی دیگر، بخش زیادی از اصلاح‌طلبان دیروز و هواداران‌شان، امروز چیزی فراتر از اصلاح‌طلبی در سر دارند؛ و درست همین‌جاست که تنش و تقابل شکل می‌گیرد؛ شوخی‌بردار هم نیست.

به عنوان یک شهروند ایرانی، زیر بار فشار اقتصادی، یأس اجتماعی و محدودیت ارتباط با دنیا، از هر چیزی که منجر به تنش و فرسایش بیش‌تر شود و وضعیت اقتصادی و اجتماعی را از این بدتر کند، گریزانم. امروز گزینش یک اصلاح‌طلب خشمگین و کم‌طاقت (آن‌چنان که عارف نشان داده که هست) برای ریاست جمهوری، مصداق عینی در آغوش گرفتن تنش و فرسایش است؛ نه به دلیل عیب و ایراد خود او، که به سبب اصطکاک پیامد حضور او. امروز بیش از همیشه به اعتدال نیاز داریم؛ اعتدال، اعتدال، اعتدال…

بهرام توکلی: یک ذهن زیبا

یک ذهن زیبا

این نوشته پیش‌تر در مجله فیلم منتشر شده

فقط چهار فیلم بلند ساخته و می‌توان بی‌واهمه از حیرت و ملامت دیگران، او را فیلم‌سازی مؤلف دانست. مؤلف بودن یک امتیاز نیست یک ویژگی است که فارغ از نیت و اراده فیلم‌ساز شکل می‌گیرد و چه بسا قصد آگاهانه به مؤلف شدن نتیجه‌ای عکس و مضحک به بار بیاورد (که نمونه‌هایش را هم دیده‌ایم). فیلم‌های توکلی در بستر و پیوستاری یکپارچه و یکه شکل گرفته‌ و دغدغه‌های بنیادینی را در باب هستی، آفرینش و زیباشناسی طرح کرده‌اند. اما سینمای توکلی جدا از اهمیت پیچیدگی‌های ساختاری‌‌اش که در هماهنگی دل‌پذیر و تام‌وتمامی‌با درون‌مایه دیریاب و پیچاپیچ متن‌هایش است برای من از منظری دیگر اهمیتی منحصر‌به‌فرد دارد. آفرینش هنری در سرزمینی چون ایران همواره آمیخته و آغشته به برخی سوءتفاهم‌ها بوده است. از دیرباز هنر به عنوان ابزار و اهرمی‌برای طرح و پیش‌برد دغدغه‌های اجتماعی نگاه شده و هنرمند راستین در نظر تحلیل‌گران روشنفکر، کسی بوده که نگاهی معترضانه یا دست‌کم مسأله‌جویانه در قبال کاستی‌ها و آسیب‌های اجتماع داشته باشد و در حد اعلایش به چاره‌جویی این کم‌داشت‌ها بپردازد. مفهوم فریبنده و به‌ظاهر مهم «هنر متعهد» محصول همین نگرش و تلقی است که در رویکردهایی متفاوت از سوی نگاه رسمی‌و نیز بخش عظیمی‌از جامعه روشنفکری و از جمله گروه قابل‌توجهی از منتقدان سینما ترویج و تبیین می‌شود. نخستین پرسش در مواجهه با اثر هنری این است که کدام معضل و مسأله اجتماعی را در بر دارد. از این منظر، فیلم‌های توکلی فاقد هرگونه تعهدی به اجتماع هستند. او برخی از اساسی‌ترین  و هستی‌جویانه‌ترین چالش‌های ذهنی انسان را دست‌مایه فیلم‌هایش قرار می‌دهد و دنیای متنش را در چارچوب ذهنیت شخصیت‌ها و فضای محدود پیرامون‌شان برمی‌سازد. در چنین رهیافتی، اجتماع به آن معنای ازدحام و تصادم آدم‌ها و منازعات اجتماعی و سیاسی، ابداً وجود ندارد. گاهی هنرمند ترجیح می‌دهد به جای رو آوردن به دغدغه‌های اجتماعی و واگویی نق‌های همیشگی آدم‌های توی تاکسی، بر خود انسان و پرسش‌ها و تردیدهای ماهوی‌اش تمرکز کند. حد اعلای این اجتماع‌گریزی را در همین جشنواره اخیر در آسمان زرد کم‌عمق دیدیم. جغرافیای فیلم به دو بخش قسمت شده؛ خانه‌ای پوسیده و چرک که آدم‌های قصه در آن سرگردان‌اند و طبیعتی زیبا و بهاری که در سروشکلی رؤیاگون، نمودار گذشته و یک زیبایی ازدست‌رفته است (که بر اساس تحلیل وسواسی اسکیزوفرنیک‌وار زن قرار بود جاودانه شود). دوربین دو جا به محیط خارج از حصار آن خانه سرک می‌کشد اما بسیار مختصر. قاب تا حد ممکن بسته است و هجوم صدا و ازدحام محیط چنان در تضاد با سکون و سکوت داخل خانه است که گویا نفس کشیدن در این فضای بیرونی، این محیط آلوده و مهاجم، بیش از چند ثانیه مقدور نیست.

آری، توکلی هنرمندی متعهد است اما تعهدش به ذات هنر و دغدغه‌های ناب ذهن خودش است. و دشوار است در فضایی شعارآلود و ایدئولوژی‌زده، حدیث ناب دل‌شوره و تنهایی گفتن. به شکلی دل‌پذیر تفرد و جمع‌گریزی، در شخصیت خود فیلم‌ساز هم نمودی آشکار دارد. او قصه‌هایش را بی‌سروصدا، دور از حاشیه‌آفرینی‌های ژورنالیستی برای جلب نظر و پروپاگاندای مطبوعاتی جلوی دوربین می‌برد. در نشست‌های پرسش‌وپاسخ جشنواره‌ای و برنامه‌های نقد و بررسی تلویزیونی شرکت نمی‌کند. کسی نمی‌داند کِی می‌آید و کی می‌رود. کی می‌نویسد و کی فیلم می‌سازد. حتی صدای اعتراضش در پی کنار گذاشتن بی‌رحمانه فیلمش بلند نمی‌شود. اگر جز این بود باید به اصالت و معرفت فیلم‌هایش شک می‌کردیم. او سرش گرم کار خودش است و فارغ از طعنه‌ها و ستایش‌ها سالک راه خود و پیرو مکتب ذهن زیبای خود است. این وسط‌ها گاهی شاهکاری مثل پرسه در مه هم می‌سازد که اگر محصول یک فیلم‌ساز دیگر بود چه بسیار تبعات ژورنالیستی و گپ‌وگفت و میز گرد و مستطیلی و… در پی می‌داشت. اما این جوانِ پیرشده در جوانی انگار با لذت خودنمایی و تحسین‌طلبی، دنیا دنیا بیگانه است و در هر لحظه فقط متن و فیلم بعدی‌اش را در سر دارد. در کنش‌های روزمره هم حواسش جمع خود و متفرق از همه آدم‌های دوروبر است. به شکلی منطقی، هنرمندی با این روحیه انزواطلبانه، نسبت معقولی با سینما و ماهیت کار گروهی‌اش نمی‌تواند داشته باشد. شاید موسیقی، نقاشی، مجسمه‌سازی و هنرهایی خلوت‌طلب و انفرادی، تناسب بیش‌تری با روحیه و منش او داشته باشند. اما نتیجه همکاری متخصصان رشته‌های مختلف در فیلم‌های او و تجربه آدم‌هایی که با او همکاری داشته‌اند حکایتی درست عکس این به دست می‌دهد. از بازیگر و فیلم‌بردار تا طراح لباس و صحنه و تدوینگر، بهترین کارهای‌شان را در سال‌های اخیر در فیلم‌های او انجام داده‌اند. حمید خضوعی ابیانه با پرسه در مه کیفیتی منحصربه‌فرد و فوق‌تصور ارائه داد که از تمام کارهای ارزش‌مند پرشمار این سال‌هایش فراتر می‌ایستد. شهاب حسینی به‌رغم نقش‌آفرینی‌های درخشان و بی‌چون‌چرای چند سال گذشته‌اش، اجرایی چنان چشم‌گیر و پیچیده در پرسه در مه داشت که بی‌کم‌ترین تردیدی می‌توان آن را شاخص‌ترین بازی کارنامه‌اش دانست. نگارنده پیش از جشنواره شاهد حضور بهرام دهقانی در جمعی بود. وقتی از او پرسیدند فیلم توکلی چه‌طور است (و طبق معمول کسی خبری از خود فیلم و قصه‌اش نداشت) این تدوینگر توانا و هنرمند، پاسخی یک‌کلمه‌ای داد: «عجیب!». چند روز باید می‌گذشت تا به عنوان دوستدار فیلم‌های قبلی توکلی که بی‌صبرانه در انتظار نمایش فیلمش است معنای کلام استاد را دریابم. یک فیلم عجیب. فیلمی‌از یک ذهن هزارتو و زیبا. با درون‌مایه‌ای به‌ظاهر ساده اما به‌غایت هول‌ناک و هراس‌انگیز. ظرایف روان‌شناسانه متن و جزییات ژرف‌نگرانه در شخصیت‌پردازی، مرا به ژرفنای متون نمایشی ماندگار برد. اگر فیلم‌ساز در فیلم قبلی‌اش اقتباسی درخشان از متن نمونه‌وار تنسی ویلیامز به دست داده بود، این بار روح ویلیامز را احضار کرده به روزهای بی‌تقویم تهران پلشت. جادو می‌کند ترانه علیدوستی، بانوی بی‌بدیل بازیگر. صابر ابر چه زود به پختگی و وقاری این‌چنین غبطه‌برانگیز در نقش‌آفرینی رسیده. کیست این حمید آذرنگ که یک‌تنه بار پادرهوایی و خستگی اجتماعی کلان را در فیلمی‌خلوت‌گزین به دوش می‌کشد و آینه‌داری می‌کند. سحر دولتشاهی با این شمایل سرخاب‌زده و گل‌گلی و این النگوهای زمخت، چه نسبتی با شمایل امروزی و موقر خودش دارد؟ نوای سحرانگیز موسیقی استاد علیزاده غم ویرانگر ساکنان این خانه متروک را در جان می‌نشاند. بله، آسمان زرد کم‌عمق فیلم عجیبی است. خیلی راحت می‌شود دوستش نداشت. اما به همان راحتی می‌شود گرفتار افسونش و مشتاق بارها و بارها دیدنش شد. توکلی تدارک ساخت فیلم بعدی‌اش را شروع کرده، باز هم در همان خلوت و سکوت آشنا. من که از همین حالا منتظر دیدنش هستم.

نگاهی دیگر به کتاب «کابوس‌های فرامدرن»

دریغ از یه رفیق

مرتضی مؤمنی

کابوس‌های فرامدرن مجموعه داستانی‌ست مناسب سینمادوستان و خوراکِ فیلم‌بازها؛ همچنین برای خواننده‌ی جوانی چون نگارنده که جزو متولدین نیمه نخست دهه هفتاد است، کتاب پر از نکات جذاب درباره سرگشتگی‌های نسل جوان گذشته است؛ نسلی که خلافِ نسلِ فیس‌پوک‌زده، بی‌پا و مستغرق در اس‌ام‌اسِ امروزی، هر چه که نداشته، پرسه و گشت‌وگذار و شور و شوق جوانی داشته. گویی غمِ نسل قبل، خلافِ غمِ رخوت‌زده و ساکنِ جوانان امروزی، غمی‌پرشور و برانگیزاننده بوده. این گشت و گذار در داستان شیرپسته کاملا مشهود است؛ داستان پرسه‌گردی که با «شیبِ محشر خیابان» حال می‌کند. داستان یک پرسه‌گرد و دو لیوان شیر پسته و تماس‌های بی‌پاسخ. داستانِ شهری تعطیل و بی‌کافه و بی‌چایی با هوایی «ابری و سربی» که درختان کم‌تعداد از سرش هم زیاد است. داستان پسرخاله‌ی پیرشده در جوانی و…. اینهمه داستان تنها در یک داستان و در ۵ صفحه آمده؛ هر سطرِ شیرپسته حرفی دارد برای گفتن: «دو تا دختری که خوب نمی‌بینم‌شان، می‌آیند. جلوتر می‌آیند یا شاید من دارم جلوتر می‌روم. می‌روم. به هم نزدیک می‌شویم. خیلی وول می‌خورند. مدام مسیرشان را عوض می‌کنند و از خنده به خود می‌پیچند. حالا رسیده‌ایم. روی یک خط هستیم. می‌روند. می‌روم.» یا «سینما را می‌بینم. هیچکس برای فیلمش آنجا نمی‌رود. من می‌رفتم.»

کتاب، سرریز از عشق‌به‌سینما و فیلم است و پر است از تنهایی. کتاب، بازیگوش است و مملو از بازی در بازی (missed call) و کابوس در کابوس (دیشب توی کوچه‌ی ما).

ردپای علایق کاظمی‌در هر داستانی مشهود است؛ مثلا او در پنج‌گانه کنتاکی به‌قدری از شب و باران و بارانی و کلاه و بار و گیلاس می‌گوید تا فضایی نوآر آفریند و به شکلی جالب این فضا را با چیره‌دستی همچون شیوه‌ی کاگردان محبوبش، ایناریتو، روایت می‌کند. یا در پایانِ ناگهانی و عجیب‌وغریب سالن انتظار به دیالوگهای «منقطعِ» پایانی دو فیلمِ کریستوفر نولان اشاره می‌کند؛ «کجا بودم»ِ ممنتو/یادگاری و «خودتون میخواید فریب بخورید»ِ پرستیژ/حیثیت.

اعتراف قصه‌ی یک عشقِ پرشور یک‌طرفه است و قصه نوجوان شر و شور و گریزپایی‌ست که آرزویش این بوده که دخترِ مورد علاقه‌اش هم همچون خودش عشقِ فیلم و مجله‌خوان باشد. در همین داستان، کاظمی‌پرسه‌های نوجوانی و جوانی و تنهاگردی را به اوج می‌رساند و از چاله و طعم گیلاس آقای عباس‌خان و هامون عمو خسرو یاد می‌کند.

ارجاع‌های سینمایی بیش‌از اینهاست: رُمی‌اشنایدرِ فیلم کلود سوته، چه کسی از ویرجیانا وولف می‌ترسد، بوفالو۶۶ وینسنت گالو، فرانسوا ازون و… اما این ارجاع‌ها در اغلب مواقع، تنها به‌مثابه یک چاشنی خوش‌طعم عمل می‌کنند و داستان‌ها،دنیای خود را دنبال می‌کنند.

دقیق نمی‌دانم چرا، اما پس از خواندن کتاب و با گذر زمان، حس خاصی سراغم آمد؛ حسی که شاید ربطِ مستقیمی‌به داستانهای کتاب نداشته باشد. این حسِ خاص بعدها در قالب یک جمله خودنمایی کرد و چندوقتی‌ست که آنرا در شرایطِ مختلف زمزمه می‌کنم: «یک عمر جوانی، دریغ از یک رفیقِ هم‌راه و یک معشوقه‌ی هم‌پا».

انتخاب رییس دولت ۱۳۹۲

رخداد مهم انتخابات رییس دولت را پیش رو داریم و من برخلاف کسانی که این قضیه را تحریم می‌کنند یا تلاش می‌کنند نسبت به آن کاملا بی‌اعتنا باشند، قطعا پای صندوق خواهم رفت و رأی خواهم داد. فقط یک رأی است و آن را هم مخفی نمی‌گذارم. اما پیش از اعلام فرد مورد نظرم، مایلم بنویسم چرا رأی خواهم داد:

۱- وقتی رأی می‌دهم لااقل بعدش خودم را بابت انفعال خودم و انتخاب شدن کسی که تماشای چهره‌اش هم موجب عذاب الیم است (چه رسد به نگاه و منش‌اش) ملامت نمی‌کنم.

۲- پیش خودم به دلایلی منطقی به یقین رسیده‌ام که رأی من شمرده خواهد شد.

۳- با این حرف که این هشت نامزد یا اغلب آن‌ها با هم یکی هستند به‌شدت و کاملا مخالفم. رویکرد متفاوت این نامزدها در اقتصاد و فرهنگ و سیاست خارجی، می‌تواند بر جزئی‌ترین امور زندگی شخصی و شغلی‌ام تأثیر بگذارد.

پس من از بین این نامزدها به کسی که رأی می‌دهم که این ویژگی‌ها را داشته باشد:

۱- پیش از هرچیز، تماشای چهره‌اش انرژی منفی ندهد و مایه شرمندگی ایرانی در دنیا نباشد.

۲-حضورش بالذات، تنش‌زا نباشد.‌(حضورش متضمن درگیری و تنش فرساینده‌ی بین سه قوه و… نباشد.)

۳- نفوذ و ضمانت لازم برای اجرای امور ابتدایی اداره‌ی کشور را داشته باشد؛ مدیریت جهان پیش‌کش!

۴- کارنامه‌ی قابل‌توجه و مثبتی در امور اجرایی داشته باشد.

۵- در رویکرد فرهنگی و سیاسی، فردی معتدل و معقول باشد.

۶- مشاوران کارآمد و متخصصی را همراه خود داشته باشد.

با این وصف، از بین نامزدهای موجود به آقای قالیباف رأی خواهم داد و در این راه، به انتخابم اطمینان محض دارم. امیدوارم تا پایان در گردونه‌ی رقابت بماند و به نفع کسی کنار نرود (یا کنار رانده نشود!) و آرزو می‌کنم همیشه معتدل و میانه‌رو باقی بماند.

——

پی‌نوشت: جنجال بر سر نوار صوتی اخیر درباره‌ی حادثه‌ی سال ۸۲ کم‌ترین تغییری در نظرم نمی‌دهد. اگر قالیباف به عنوان فرمانده‌ی نیروی انتظامی‌و پیش‌تر از آن فرمانده‌ی نیروی هوایی سپاه کاری جز آن‌چه خود گفته می‌کرد امروز فرد قابل‌اطمینانی برای ریاست دولت و حفظ این نهاد مهم نبود. او دست‌کم ثابت کرده که به آن‌چه می‌گوید و می‌کند اعتقاد دارد.

پی‌نوشت: قصد متقاعد کردن کسی را ندارم و نخواهم داشت، فقط نظر خودم را گفتم.

جهت اطلاع

کلی حرف دارم برای نوشتن و گفتن. مدتی این مثنوی تاخیر شد. بعد هم مشکل فنی برای سایت پیش آمد و بخشی از آرشیو باز هم از بین رفت. و… و… و… حالا این پست را صرفا به عنوان اعلام بازگشت می‌گذارم و خیلی خیلی زود نوشتن در این‌جا را از سر می‌گیرم.

 

 

نامه‌ای برای دوست

برادرم

امیدوارم این چند خط را بخوانی و بدانی که دست‌کم یک نفر هست که در این روزهای بدت به فکرت هست. تاوان دانایی، رنج است. زندگانی چیزی جز رنج نیست، خاصه که به احوال انسان و بیهودگی این رنج کشیدن آگاه باشی. چنان که خودت بارها زمزمه کرده‌ای «وسیع باش و تنها و سربه‌زیر و سخت». تو با فلسفیدن آشنایی و می‌دانی فیلسوفان رنج‌‌مندترین و تنهاترین آدم‌های دوران‌ها بوده‌اند. دیگران اقیانوس را دل‌انگیز می‌بینند و در سطحش تن به آب می‌سپارند، اما فیلسوف غوص می‌کند و از ظلمت ژرفا باخبر است. تو سر به اعماق اقیانوس برده‌ای و دیرینگی فرسوده‌ی آن را به چشم دیده‌ای.

برادرم

آدمیزاد برای تحمل بار بی‌معنای زندگی، بهانه می‌خواهد و عشق زیباترین بهانه‌ی زندگانی است. عشق تو محصول ادراک خود توست. عشق ناب را نیازی به بازتاب و مکالمه نیست. تو سهم خودت را، سهم خدا و انسان را رعایت می‌کنی و همین کافی است. چه باک که در بیکران برهوت، آوای غمگنانه‌ی تو را انعکاسی نباشد.

برادرم

زندگی رسم جنگیدن برای بقاست. می‌دانم و می‌دانی که وقتی بقا بهایی نداشته باشد جنگیدن برای هیچ، بیهوده‌ترین کار است. اما اگر قرار است بار گران و فرساینده‌ی زندگی بی‌اجر را آن هم در این سرزمین بی‌مهر و بی‌گهر بر دوش بکشیم، بگذار حضورمان دل‌گرمی‌کوچکی برای دیگرانی چون خودمان باشد که تا همین‌جای زندگی را هم به دل‌گرمی‌دیگرانی که اندیشیده و آفریده‌اند، تاب آورده‌ایم. بمان و بنویس و اخگری باش در شب برهوت.

برادرم

پروردگار  ـ چنان که من می‌شناسم ـ با همه‌ی سرسنگینی‌اش مهربان است؛ ذاتش این است حتی اگر خودش نخواهد. مهرش بر تو و زندگی‌ات بتابد و گرمی‌ببخشد.

یا علی

مکالمه و سکوت

یک

بدبختانه زندگی مصداق آن حقیقت علمی‌نیست که در دوران مدرسه از آهن‌ربا آموخته‌ایم (که هم‌نام‌ها همدیگر را دفع می‌کنند و غیرهم‌نام‌ها همدیگر را جذب). تا دیده‌ام نکبت، نکبت به خود جذب کرده، بی‌پولی بی‌پولی مضاعف به بار آورده، پول به پول بیش‌تر انجامیده، درد به دردی بزرگ‌تر، بدبیاری به بدبیاری بیش‌تر، تنهایی به تنهایی فزون‌تر، رنج به رنج گران‌تر و…

دو

بهترین نعمت زندگی، داشتن دوستانی خوب است و یکی از شرمساری‌های بزرگ، داشتن دوستان نادان. فقط در وقت خوب مصائب است که میزان درک و درایت آدم‌ها روشن می‌شود.

سه

انسان چیست جز رابطه‌اش با جهان و انسان‌ها؟ در تفرد، معنای انسان مخدوش می‌شود. هر سخنی نیازمند مخاطبی است. مکالمه در سلول انفرادی شکل نمی‌گیرد.

چهار

این همه فیلم دیدن و کتاب خواندن چه‌قدر ما را انسان‌تر ساخته؟ اصلا از این همه فیلم و کتاب چه ارزش افزوده‌ی انسانی به دست آورده‌ایم؟ وقتی پاسخ‌مان به رنج دیگران، سکوتی رذیلانه است اگر لبخند و قهقهه نباشد.

پنج

گاهی سکوت بیش از آن‌که سرشار از ناگفتن باشد از جنس گفتن است؛ کنش‌مندی محض است. درک اهمیت سکوت، برای بیش‌تر آدم‌ها بسیار دشوار است؛ و از این رو استراتژی سکوت اغلب به شکست منجر می‌شود. سکوت زاهدانه را نباید با سکوت رذیلانه یکی دانست.

مهدی مهدوی کیا: یک رخداد بامعنا

خداحافظی مهدی مهدوی‌کیا از فوتبال برای هر ایرانی معنا یا اهمیتی دارد (یا ندارد) اما برای من که با او از نوجوانی تا چندقدمی‌میان‌سالی پیش آمده‌ام نهیب‌زننده به پایان یک دوران است و معیاری شاخص برای پایان جوانی و با کله به سوی اضمحلال رفتن. سپیدی خط ریش مهدی خط پایان بی‌قراری و هیجان من هم هست. یاد باد خاطره‌ی معصومیتی که دیگر در خواب هم به سراغم نمی‌آید.‌ دل‌ودماغ نوشتن نداشتم این روزها، اما وداع مظلومانه‌ی مهدی نازنین و محبوب و محجوب، برای من یک رخداد است؛ رخدادی بامعنا و تاریخی؛ آغاز یک پایان.

از پا نشسته‌ام

از دست‌ رفته‌ام

اما خیال من هنوز

پُر پرواز است

هرچند

با سایه‌های بلند غروب نمی‌دوم

هرچند

تا کشف انزوای باغ نمی‌روم

اما هنوز هم

پا، این پای بی‌هم‌پا

مثل عصای اعجاز است

دستم ، همین دست خسته

بال زلال پرواز است

شعر: قیلوله

بر شرجی ایوان

سایه‌ی نیمروز تنهایی‌ام

چرت می‌زند

ایستاده‌ام به تماشا

با پای لرزان

پشت پنجره

کودکی‌ام در سایه‌سار درخت گردو تاب می‌خورد

گیسوی تو از دستم می‌گریزد

«خدا منو نندازی…»

مادر از پشت شمشادها صدایم می‌زند

چای لب‌سوز را هورت می‌کشم

کجا گم‌ات کردم؟

لابه‌لای صدای جیرجیرک‌ها

توی دل‌خستگی این خانه

وسط این همه کتاب‌‌ فلسفه و شعر

ردی از تو نیست

پدر با قلاب ماهیگیری‌اش از لب رودخانه برمی‌گردد

سبدش مثل همیشه خالی است

سیگارم تمام شده

و انگشتانم بلاتکلیف‌اند

پا بر ایوان می‌گذارم

می‌خزم به درون سایه‌ام

صدای خنده‌‌ از پای درخت گردو می‌آید

گیسوی تو از دستم می‌گریزد

«خدا منو نندازی…»